Naturalny potencjał wełny. Projekt, który zmienia myślenie o lokalnych zasobach

Projekt ma na celu zwrócenie uwagi na marnowanie wartościowego naturalnego surowca, jakim jest wełna. W całej Europie nie jest ona właściwie użytkowana, a jej rynkowa cena nie pokrywa kosztów związanych ze strzyżeniem.

Globalny problem

W Finlandii wyrzuca się do 70% runa owiec, także w Polsce większość lokalnych zasobów wełny jest marnowana. Wśród producentów panuje często przekonanie, o niskich walorach tego materiału, wypieranego przez wełnę z Australii i Nowej Zelandii, Ameryki Południowej oraz przez włókna sztuczne. Runo lokalnych owiec jest więc utylizowane, wypas jest ograniczany, maleje bioróżnorodność, a tradycyjne rasy owiec są zagrożone.

Tymczasem wełna owcza to naturalny i ekologiczny surowiec o wyjątkowych właściwościach. Jest wykorzystywana w meblarstwie, budownictwie i ogrodnictwie, jest wodo- i ognioodporna oraz skutecznie izoluje termicznie i akustycznie. Nic dziwnego, że ten cenny surowiec zyskuje obecnie nowe znaczenie – przyciąga uwagę projektantów, naukowców.

Wełna – źródło i potencjał

Głównym celem przedsięwzięcia jest przywrócenie zainteresowania wykorzystaniem lokalnych zasobów, przywrócenie ich na rynek oraz poprawa ich zastosowania, która wspiera zrównoważoną i cyrkularną produkcję. Wydarzenia w ramach projektu „Wełna – źródło i potencjał” promują różne formy jej zastosowania na styku tradycyjnego rzemiosła oraz designu, a także nowe, energooszczędne technologie przetwarzania wełny oraz jej rolę w redukcji emisji gazów cieplarnianych. Wspierają integrację społeczności lokalnych i europejskich, promując polskie produkty na rynku międzynarodowym, równocześnie budując poczucie równości i przynależności do wspólnoty kulturowej.

Inauguracją projektu będzie wystawa i konferencja w siedzibie Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie pt. „Wełna – źródło i potencjał”, dedykowana twórcom, rzemieślnikom, instytucjom kultury oraz sektorowi przemysłu. Działania edukacyjne w Warszawie oraz w regionach pasterskich będą popularyzować niedoceniany obecnie materiał, podkreślając jego społeczne, ekologiczne i kulturowe, a nie tylko ekonomiczne wartości ukazując szerokie spektrum wykorzystania wełny.

Na wystawie będzie można zobaczyć zarówno obiekty historyczne, jak ubrania czy kilimy, ale również poznać nowoczesne zastosowania tego surowca - panele akustyczne, nawozy czy materiały izolacyjne.

Wernisaż wystawy odbędzie się 15 maja o godz. 18.00 w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, a poprzedzi go konferencja w godz. 13.00-17.00.

1 z 1

WYDARZENIA W RAMACH PROJEKTU

Program konferencji „Wełna – źródło i potencjał”
15 maja godz. 13.00-17.00

Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Sala im. prof. Wandy Telakowskiej
ul. Świętojerska 5/7, Warszawa
13.00 – 13.15 Otwarcie konferencji – Fundacja Instytutu Wzornictwa Przemysłowego

SYNERGIE – działania kulturalne w przestrzeniach wspólnych
13.15 – 13.30 Wełna – źródło i potencjał. Od idei do realizacji, wprowadzenie do projektu, Agata Mucha, Joanna Czajkowska, Zespół kuratorski projektu „Wełna – źródło i potencjał”
13.30 – 13.50 Lokalna wełna z Estonii – wprowadzanie, popularyzacja i wykorzystanie, Liis Burk, Estonian Folk Art and Craft Union
13.50 – 14.10 Inicjatywy na rzecz lokalnej słowackiej wełny, Alena Niňajová and Ľubica Noemi Kováčiková, non-profit organization Naša Vlna, MOKOŠA
14.10 – 14.30 Wełna fińska – od rodzimych ras po żywe tradycje rzemieślnicze, Kikka Jelisejeff, Taito – The Finnish Crafts Organization
14.30 – 14.50 Aktualne działania na rzecz ożywienia tradycyjnej obróbki wełny: dwa przykłady z Czech, dr Václav Michalička, Center of Traditional Technologies in Příbor at the Museum of the Nový Jičín Region
14.50 – 15.20 – przerwa kawowa
15.20 – 15.40 Polska włóczka z polskich owiec, Marta Sznajder – prządka, Kaszubska Manufaktura Wełny
15.40 – 16.00 Wykorzystanie wełny z owiec górskich, prof. dr hab. inż. Jan Wiktor Broda, Uniwersytet Bielsko-Bialski
16.00 – 16.20 Wełna 2.0 – eksperyment w toku (dydaktycznym), dr Katarzyna Pełka-Bura, Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
16.20 – 16.40 Wełna w pracach współczesnych rzemieślników, Wiktoria Podolec, Tartaruga, Nów. Nowe rzemiosło
16.40 – 17.00 Wełna – od tradycji do innowacji, Ewa Gołębiowska, Zespół kuratorski projektu „Wełna – źródło i potencjał”
17.15 – 17.50 pokazy tkania: na krosnach Kromski oraz na formach do tkania rękawic furmańskich
18.00 – wernisaż wystawy „Wełna – źródło i potencjał”

Wystawa czynna będzie do 29 maja 2025 poniedziałek – niedziela godz. 11.00-19.00
Instytut Wzornictwa Przemysłowego, ul. Świętojerska 5/7, Warszawa

Warsztaty farbiarskie w Cięcinie - 14 czerwca 2025

Barwna wełna – naturalnie!
Miejsce: Osada Sopki Stopki (ul. Spacerowa 35, Cięcina, woj. śląskie)
Termin: 14 czerwca 2025 r. start godz. 12.00

Celem warsztatów jest wprowadzenie uczestników w świat farbiarstwa naturalnego. Przy użyciu tradycyjnych roślin farbierskich, jak marzanna czy rezeda oraz z wykorzystaniem zapraw uczestnicy poznają podstawowe techniki, które pozwolą im na stworzenie spektrum barw i odcieni.

Prowadzenie: Ania Gołębiowska
Moje zainteresowanie farbiarstwem naturalnym sięga lat nastoletnich i doświadczeń farbowania w czasie rodzinnych wakacji w Finlandii. Zapał do rzemiosła i tkania zaprowadził mnie na Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie ukończyłam studia konserwacji tkanin zabytkowych. Od 2015 roku pracuję w zawodzie w Zenzie Tinker Conservation w Brighton
w Wielkiej Brytanii. Tutaj ukończyłam kurs farbiarstwa naturalnego pod przewodnictwem Jenny Dean I Jacqui Symons w Ditchlinf Muzeum of Art. And Craft. Wiedza zdobyta w trakcie kursu pogłębiła moje zrozumienie tkanin zabytkowych i historycznych procesów.

Plan wydarzenia:
12.00 – 16.00 – warsztaty farbowania naturalnego*
16.15 – 17.00 – wykład otwarty nt. farbowania wełny
17.00 koncert w Osadzie z muzyką pasterską

Warsztaty w Brennej: Filcowanie wełny - 15 czerwca 2025

Miejsce: Kozia Zagroda, ul. Sportowa 3, 43-438 Brenna
Termin: 15 czerwca 2025 r. start godz. 10.00

Warsztaty odbędą się w Brennej i będą dotyczyły filcowania lokalnej wełny.
Brenna to stara wieś pasterska, w której rozwijały się rzemiosła związane z wełną, takie jak tkactwo i foluszarstwo, ale też obróbka wydobywanego we wsi piaskowca godulskiego.
Owcze runo i kamień otoczak z przepływającej w sąsiedztwie rzeki Brennicy staną się inspiracją warsztatów.

Prowadząca Irena Biskup jest terapeutką zajęciową, założycielką pracowni „Pawie oczko” w Bielsku Białej, współautorką serii książek „Magia filcowania”. Fascynują ją terapeutyczne właściwości filcowania i możliwości tworzenia w tej technice form przestrzennych.
W programie warsztatów nauka czesania runa z lokalnych owiec na gręplach i filcowanie na mokro własnoręcznie przygotowanej czesanki.
Po warsztatach zapraszamy na koncert Marty Ignatowicz, góralki, multiinstrumentalistki zafascynowanej tradycyjnymi pasterskimi instrumentami.

Plan wydarzenia:
10.00 - 16.00 warsztaty filcowania na mokro*
16.00 - koncert muzyki pasterskiej w wykonaniu Marty Ignatowicz, góralki, multiinstrumentalistki zafascynowanej tradycyjnymi pasterskimi instrumentami.

Organizator: Fundacja Instytutu Wzornictwa Przemysłowego
Partnerzy: Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, Finnish Crafts Organization Taito z Finlandii, Muzeum Novojičínska – Centrum Technologii Tradycyjnych w Příborze z Czech, Estonian Folk Art and Craft Union z Estonii oraz Naša Vlna ze Słowacji
Patronat honorowy: Narodowy Instytut Dziedzictwa, Stowarzyszenie Projektowe SPFP
Współpraca: Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Fundacja Górom, Fundacja Folusz, Kaszubska Manufaktura Wełny, Przestrzenne Tkactwo Czarnych Górali, Muzeum Miejskie w Żywcu – Stary Zamek
Patroni medialni: Elle Decoration, Magazif, Polskie Radio Program 2

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu kulturalnego polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2025 w ramach programu dotacyjnego SYNERGIE